سطح گلوکز خون چقدر باید باشد؟

مقدمه: معمولاً سطح قندخون یک فرد ناشتا باید کمتر از 99 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) باشد. حفظ سطح قندخون در محدوده‌ی ایمن می تواند خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی را کاهش دهد. گلوکز خون، نوعی قند است که انرژی بدن را تامین می کند. پایش گلوکز خون میزان قندی را که خون در یک لحظه‌ی خاص حمل می کند، اندازه گیری می کند.
افراد می توانند این قند را از رژیم غذایی خود به دست آورند. با این حال، گلوکز همچنین توسط بدن تولید می شود؛ بدن گلوکز تولید کرده و گلوکز ذخیره شده را تجزیه می‌کند.
بدن انسان سطح گلوکز خون را طوری تنظیم می‌کند که در محدوده ای متعادل باقی بماند: به اندازه‌ای که سلول ها را تامین کند، اما نه به اندازه ای که در جریان خون بیش از حد، زیاد شود. محیط داخلی خون باید برای پشتیبانی از عملکردهای حیاتی بدن، پایدار بماند.
سطح گلوکز خون در طول روز می تواند تغییر کند. پس از خوردن غذا، سطح آن افزایش می یابد و سپس بعد از حدود یک ساعت تثبیت می شود. سطح قندخون قبل از اولین وعده غذایی روز، در پایین ترین حد خود قرار دارد. در این مقاله، به بررسی سطوح هدف ایده‌آل برای گلوکز خون می‌پردازیم و همچنین مروری بر خود گلوکز ارائه می دهیم و توضیح می‌دهیم که چگونه می‌توان قند خون را در محدوده‌ی مناسب نگه داشت.

گلوکز چیست؟

گلوکز، یک قند است که در خون جریان دارد و به عنوان منبع اصلی انرژی بدن عمل می کند.

گلوکز یک محصول دیگر از تجزیه کربوهیدرات‌ها است. این یک قند ساده است که سلول های بدن به راحتی می توانند آن را به انرژی تبدیل کنند. قندها مانند گلوکز و کربوهیدرات های پیچیده، اجزای اصلی کربوهیدرات‌های غذایی هستند.

سایر قندها می‌توانند شامل فروکتوز، لاکتوز و مالتوز به همراه ساکارز (قند سفره) باشند. کربوهیدرات‌های پیچیده می توانند شامل نشاسته و انواع فیبرهای غذایی باشند.
پس از مصرف و هضم غذا، قند مستقیماً از دستگاه گوارش وارد جریان خون می شود.

با این حال، گلوکز تنها زمانی می تواند وارد سلول ها شود که انسولین کافی نیز در جریان خون در گردش باشد. انسولین یک پروتئین است که سلول ها را برای دریافت گلوکز آماده می کند. سلول‌ها بدون انسولین کافی یا اگر نسبت به اثرات آن بیش از حد مقاوم شوند، دچار کمبود انرژی می شوند.

پس از خوردن غذا، غلظت قند خون افزایش می یابد. پانکراس به طور خودکار انسولین را ترشح می‌کند تا گلوکز را از خون به سلول ها منتقل کند.

مطلب پیشنهادی: آزمایش قند خون

هرچه سلول ها گلوکز بیشتری دریافت کنند، سطح قندخون به حالت عادی باز می‌گردد.

کبد و عضلات گلوکز اضافی را به عنوان گلیکوژن ذخیره می کنند. گلیکوژن نقش مهمی در حفظ هموستاز، یعنی تعادل در بدن دارد. این ماده به بدن کمک می کند تا در حالت‌های گرسنگی عملکرد مناسبی داشته باشد.

مطلب پیشنهادی: آزمایش کبد

اگر فرد برای مدت کوتاهی غذا نخورد، غلظت گلوکز خون کاهش می یابد. پانکراس هورمون دیگری به نام گلوکاگون ترشح می کند. گلوکاگون باعث تجزیه‌ی گلیکوژن به گلوکز می شود که سطح قند خون را به حالت طبیعی باز می‌گرداند.

سطح سالم قند خون چقدر است؟

مؤسسه ملی سلامت ایالات متحده، سطح نرمال قند خون ناشتا را زیر 99 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) در نظر گرفته است.

در افراد مبتلا به دیابت، این سطوح تغییرات بیشتری خواهند داشت. به جای هدف قرار دادن یک سطح مشخص، هدف از مدیریت قندخون، حفظ سطوح در محدوده‌ی سالم است.

مطلب پیشنهادی: بررسی سطح قند خون

انجمن دیابت آمریکا، سطوح هدف قندخون در افراد دیابتی را قبل از صرف غذا 80 تا 130 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر توصیه می کند. طی 2 ساعت پس از خوردن یک وعده غذایی، سطح قندخون باید کمتر از 180 میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد.

سطوح بالای گلوکز خون

سطوح مداوم بالای قند خون، بخشی از شرایطی به نام هایپرگلیسمی (قندخون بالا) است.

افرادی که دیابت کنترل نشده دارند، به سندرم کوشینگ مبتلا هستند، و برخی از بیماری‌های دیگر اغلب دچار هایپرگلیسمی می شوند. افرادی که استروئیدهای خوراکی مصرف می کنند نیز ممکن است در حین مصرف این دارو، دچار هایپرگلیسمی شوند.

هایپرگلیسمی معمولاً زمانی که انسولین کافی در بدن وجود نداشته باشد یا زمانی که سلول ها نسبت به انسولین حساسیت کمتری نشان دهند، ایجاد می شود.

بدون انسولین، گلوکز نمی تواند وارد سلول ها شود و در جریان خون تجمع پیدا می‌کند.

علائم شایع هایپرگلیسمی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• دهان خشک
• تکرر ادرار
• افزایش تشنگی

یک فرد همچنین ممکن است موارد زیر را تجربه کند:

• خستگی
• سبکی سر
• تاری دید
• سردرد
• حالت تهوع
• ضعف

هایپرگلیسمی مداوم، ممکن است منجر به مقاومت به انسولین شود که باعث کاهش حساسیت به انسولین و میزان گلوکزی که سلول ها جذب می کنند، می شود. این در نهایت ممکن است به دیابت نوع 2 منجر شود.

مطلب پیشنهادی: تفاوت دیابت نوع 1 و نوع 2

عوارض طولانی مدت دیابت کنترل‌نشده بر روی عروق خونی کوچکی که اعصاب، کلیه ها، شبکیه چشم و سایر اندام های بدن را تامین می کنند، تأثیر می‌گذارد.

برخی از مشکلات جدی که ممکن است از هایپرگلیسمی مداوم ناشی شوند، عبارتند از:

• از دست دادن بینایی
• بیماری کلیوی که منجر به نارسایی کلیه می شود
• ناتوانی جنسی
• زخم‌های پا
• آسیب دائمی به عصب‌ها که باعث بی حسی و گزگز می شود
• بهبود ضعیف زخم ها
• افزایش خطر حمله قلبی یا سکته مغزی

تحقیقات همچنین سطوح بسیار بالا یا پایین قندخون را با زوال شناختی مرتبط دانسته است.

محققان با استفاده از تصویربرداری نورون، نشان داده‌اند که افراد مبتلا به دیابت و اختلال عملکرد شناختی ممکن است دچار کاهش جریان خون به مغز و تغییرات دیگری شوند که می‌تواند بر فرآیندهای فکری تأثیر بگذارد.

سطوح پایین گلوکز خون

هیپوگلیسمی زمانی ایجاد می شود که غلظت قندخون کمتر از حد طبیعی باشد. افراد مبتلا به دیابت، بیشتر در معرض خطر هایپرگلیسمی و هیپوگلیسمی هستند.

مطلب پیشنهادی: چگونه می توانید سطح قند خون خود را کاهش دهید؟

علائم و نشانه های اولیه‌ی هیپوگلیسمی می تواند شامل موارد زیر باشد:

• سوزن سوزن شدن لب‌ها
• لرزش در دست ها و سایر قسمت های بدن
• رنگ پریدگی صورت
• تعریق
• تپش قلب یا افزایش ضربان قلب
• اضطراب
• سرگیجه یا سبکی سر

مغز انسان به تامین مداوم گلوکز نیاز دارد. کاهش شدید گلوکز می تواند اثرات زیر را داشته باشد:

• سردرگمی و ابهام
• مشکل در تمرکز
• افکار و رفتار پارانوئید یا خشونت آمیز

به ندرت ممکن است فرد دچار تشنج شود یا هوشیاری خود را از دست بدهد. در بین افراد مبتلا به دیابت، هیپوگلیسمی شدید می تواند کشنده باشد.

مطلب پیشنهادی: بیماری هیپوگلیسمی (گلوکز خون پایین)

برخی از دلایل هایپوگلیسمی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• دیابت
• برخی از داروها، به عنوان مثال، کوئینین برای درمان مالاریا
• مصرف بیش از حد انسولین
• نوشیدن الکل با شکم خالی، زیرا ممکن است کبد گلیکوژن ترشح نکند
• برخی از بیماری ها، به ویژه هپاتیت شدید و اختلالات کلیه
• بی اشتهایی

اگر کلیه ها و کبد به درستی کار نکنند، تجزیه و دفع داروها از بدن دشوارتر می شود.

مطلب پیشنهادی: آزمایش کلیه

تولید بیش از حد انسولین یا مصرف مکمل می تواند منجر به هایپوگلیسمی شود. برخی از تومورها می توانند با تولید مواد شیمیایی مشابه انسولین، باعث کاهش قند خون شوند. همچنین یک تومور ممکن است آن‌قدر گلوکز مصرف کند که به اندازه‌ی کافی برای بقیه بدن باقی نماند.

افرادی که تحت عمل جراحی بای‌پس معده قرار می‌گیرند نیز ممکن است دچار هایپوگلیسمی شوند، زیرا نسبت به قبل از جراحی، قادر به مصرف غذای کمتری هستند.
نسیدیوبلاستوز ، یک بیماری نادر که با بزرگ شدن سلول های بتا همراه است، اغلب منجر به تولید بیش از حد انسولین می شود. سلول های بتا، انسولین را در پانکراس تولید می‌کنند.

مطلب پیشنهادی: پیش دیابت یا دیابت خاموش چیست؟

حفظ سطح متعادل گلوکز خون

افراد مبتلا به دیابت باید سطح گلوکز خون را به طور مداوم در حالت پایدار نگه دارند. با این حال، افرادی که دیابت ندارند نیز باید از افزایش خطر ابتلا به این بیماری خودداری کنند.

شاخص گلیسمی

شاخص گلیسمی (GI) می تواند به افراد کمک کند تا غذاهایی را انتخاب کنند که سطح قندخون آن‌ها را مختل نکند.

این شاخص به هر غذا یک مقدار می‌دهد. غذاهایی که باعث افزایش شدید سطح گلوکز خون می‌شوند، مانند آب نبات و دسرهای شیرین، دارای شاخص گلیسمی بالایی هستند.

آن‌هایی که نوسانات را به حداقل می‌رسانند و به آرامی انرژی آزاد می‌کنند، امتیاز پایینی دارند.

در مقایسه با گلوکز که در شاخص 100 است، غذاهایی مانند نوشابه های گازدار، نان سفید، سیب زمینی و برنج سفید، امتیاز گلیسمی بالایی دارند. غذاهایی مانند جو دوسر کامل و برخی میوه ها و گیاهان، امتیاز گلیسمی پایین تری دارند.

بار گلیسمی (GL) بر اساس شاخص گلیسمی است. این شاخص تصویری از تأثیر کلی یک وعده‌ی غذایی بر سطوح انرژی، ارائه می دهد.

مطلب پیشنهادی: آزمایش های تشخیص دیابت

پایش گلوکز خون چیست؟

افراد از پایش گلوکز خون برای آزمایش منظم سطح گلوکز در خون استفاده می کنند.

این کار بخش مهمی از کنترل موثر دیابت است. بسیاری از افراد مبتلا به دیابت باید چندین بار در روز سطح گلوکز خود را بررسی کنند تا برای فعالیت‌ها و وعده های غذایی برنامه‌ریزی کرده و دوزهای دارو یا انسولین خود را تنظیم کنند.

فرد می تواند سطح گلوکز خون خود را با یک دستگاه گلوکومتر آزمایش کند. این دستگاه ها معمولاً با لنست‌ها یا سوزن های کوچک، همچنین نوارهای تست و یک دفترچه ثبت نتایج ارائه می‌شوند.

نحوه استفاده از گلوکزمتر

استفاده از گلوکومترها آسان است. یک شخص می‌خواهد:

1. گلوکومتر، نوار تست، دستگاه لنست و پد الکلی را آماده کنید.
2. دست ها را با آب گرم و صابون بشویید.
3. گلوکومتر را روشن کنید و وقتی دستگاه آماده شد، نوار تست را در آن قرار دهید.
4. با یک پد الکلی، محل پیش‌بینی شده برای تزریق را تمیز کنید و صبر کنید تا الکل تبخیر شود.
5. با لنست انگشت خود را خراش دهید و به آرامی انگشت را فشار دهید تا یک قطره کوچک خون تولید شود.
6. قطره خون را بر روی نوار تست قرار دهید.
7. صبر کنید تا گلوکومتر داده ها را پردازش کند.
8. نتیجه را روی صفحه نمایش گلوکومتر بخوانید.
9. دستورالعمل‌های پزشک خود را مطابق با نتیجه‌ی نمایش داده شده، دنبال کنید.
10. برای کمک به پزشک در یافتن بهترین برنامه درمانی، گزارشی از هر بار نتیجه‌ی نمایش داده شده تهیه کنید. (دستگاه‌های مدرن‌تر امکان ذخیره‌سازی خودکار داده‌ها را دارند).

افراد مبتلا به دیابت نوع‌ 2 معمولاً نیاز دارند که حداقل یک بار در روز، غلظت قندخون خود را اندازه‌گیری کنند.

مطلب پیشنهادی: آزمایش HbA1c چیست؟

افرادی که نیاز به مصرف انسولین دارند، شامل تمام افراد مبتلا به دیابت نوع‌ 1 و برخی افراد مبتلا به دیابت نوع 2 می باشند، باید چندین بار در روز خون خود را اندازه‌گیری کنند.
پایش مداوم گلوکز (CGM) می تواند یک روش جایگزین برای پایش قندخون برای افراد مبتلا به دیابت باشد.

خواندن دقیق سطح گلوکز خون می تواند به دستیابی به کنترل موثر دیابت کمک کند.

نکات کلیدی برای مدیریت سطوح گلوکز خون

چندین راهکار وجود دارد که یک فرد اغلب می تواند برای کمک به کنترل قندخون خود انجام دهد.

مصرف یک رژیم غذایی متعادل با مقدار زیادی میوه و سبزیجات، حفظ وزن متعادل و انجام حداقل 150 دقیقه ورزش متوسط تا شدید در هر هفته، می تواند به کنترل قندخون کمک کند.

سایر نکات برای کنترل قندخون می تواند شامل موارد زیر باشد:

• غذا خوردن در زمان های منظم و حذف نکردن وعده های غذایی
• نوشیدن آب بیشتر
• متعادل کردن وعده‌های غذایی به گونه‌ای که یک بشقاب معمولی، یک چهارم گوشت، یک چهارم غذاهای نشاسته‌دار و نیمی از سبزیجات غیرنشاسته‌ای باشد.

هر فردی که علائم قند خون پایین یا بالا را تجربه می کند، چه تشخیص دیابت داشته باشد یا نه، باید به پزشک مراجعه کند.

نکات کلیدی

افراد باید سطح گلوکز خون را زیر 99 میلی‌گرم در دسی‌لیتر هدف‌گذاری کنند. سطوح نامنظم یا خیلی بالای قندخون می تواند منجر به دیابت و سایر عوارض مضر شود.
پایش قندخون در خانه، بهترین راه برای اطمینان از حفظ سطوح در محدوده‌ی سالم است.

هایپرگلیسمی و هایپوگلیسمی هر دو می‌توانند منجر به عوارض شدیدتر دیابت شوند. بنابراین، عمدتاً خوردن غذاهای با شاخص گلیسمی پایین و ورزش منظم می تواند به حفظ تعادل گلوکز خون کمک کند.

آیا شکلات کم قند واقعاً به سلامتی قندخون من کمک می کند؟

شکلات کم قند ممکن است دو چیز متفاوت باشد. یکی شکلات شیرین شده با یک جایگزین قند، همچون الکل های قندی. به عنوان مثال می توان به مانیتول، زایلیتول یا آیزومالت اشاره کرد.

اگرچه معمولاً شکلات‌های کم قند، دارای مقدار قند کمتری هستند، اما همچنان دارای کربوهیدرات هستند و می‌توانند بر سطح گلوکز خون تأثیر بگذارند. همچنین این نوع شکلات‌ها اثر ملینی خفیفی دارند. شکلات‌های شیرین شده با استویا ممکن است انتخاب بهتری برای مصرف پایین گلیسمی باشند. شکلات تلخ نسبت به شکلات شیری بهتر است، به خصوص شکلات تلخ با حداقل 70 درصد کاکائو.

به طور معمول، شکلات تلخ دارای شاخص گلیسمی نسبتاً پایینی برابر با 42 و بار گلیسمی آن نیز حدوداً 9 است. مانند سایر مسائل تغذیه ای، رعایت اعتدال کلیدی است، بنابراین مراقب اندازه‌ی وعده‌های غذایی خود باشید و برچسب های تغذیه را بخوانید.