آزمایش HbA1c چیست؟ به همراه تفسیر کامل

مقدمه: HbA1c یک آزمایش خون است که برای تشخیص دیابت نوع 2 و ارزیابی این که چقدر قند خون شما در طی چند ماه گذشته کنترل شده است، استفاده می شود. با وجود این که ممکن است سطوح گلوکز خون شما، بسیار بالا یا بسیار پایین باشد، HbA1c تصویری از میانگین میزان گلوکز در خون‌تان در آن دوره به شما ارائه می دهد. نتیجه می تواند به شما و پزشک‌تان کمک کند تا بفهمید آیا اقداماتی که برای کنترل دیابت خود انجام می دهید، مفید هستند یا خیر.

آزمایش HbA1c چیست؟

HbA1c یعنی بررسی قند سه ماهه که به معنای چسبیدنِ گلوکز (قند) به گلبول‌های قرمز بدن است. بدن نمی‌تواند از قند به‌درستی استفاده کند پس هر چه‌قدر گلوکز در گلبول‌های قرمز گیر بیفتد بیشتر در خون تجمع می‌یابد. گلبول‌های قرمز به مدت دو تا سه ماه فعال هستند، به همین دلیل است که نتایج سه ماه گذشته بررسی می‌شود. یعنی این تست، میانگین قند خون فرد را در یک دوره‌ی 2-3 ماهه نشان می‌دهد.

آزمایش HbA1C یکی از انواع آزمایشات رایج است که در غربالگری افراد مبتلا به دیابت، بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مطلب پیشنهادی: آزمایش قند خون چیست؟

چرا باید آزمایش HbA1c بدهیم؟

اگر پزشک‌تان مشکوک به این باشد که شما ممکن است دیابت نوع 2 داشته باشید، این آزمایش می تواند به تشخیص کمک کند. اگر دیابت تشخیص داده شود، انجمن دیابت استرالیا توصیه می‌کند که HbA1c هر سه تا شش ماه یک بار، اندازه گیری شود. در برخی از موارد بیشتر از HbA1c استفاده می شود، به خصوص در افرادی که به تازگی دیابت در آن ها تشخیص داده شده است، یا فردی که قند خونش هم چنان بیش از حد بالا باقی بماند، یا کسانی که برنامه درمانی آن ها تغییر می کند.

آزمایش HbA1C برای غربالگری و تشخیص دیابت یا ریسک مبتلا به دیابت و چگونگی کنترل قند خون در 2 تا 3 ماه گذشته بکار می رود.

مطلب پیشنهادی: بررسی سطح قند خون

تفاوت آزمایش HbA1c و A1c

از آزمایش HbA1c برای غربالگری و تشخیص دیابت و پیش دیابت در بالغین استفاده می شود.اما از آزمایش هموگلوبین A1c در موارد زیر نباید استفاده شود.

• غربالگری دیابت ناشی از سیستیک فیبروزیس
• تشخیص دیابت بارداری در خانمهای باردار
• تشخیص دیابت در کودکان و نوجوانان
• در موارد خونریزی شدید اخیر یا دریافت خون
• بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیه یا کبد
• افراد مبتلا به اختلالات خون مثل کم خونی فقر آهن و ویتامین B12. (در رابطه با آزمایش ویتامین B12 بیشتر بخوانید.)
• افرادی که مبتلا به اختلالات هموگلوبین هستند (مثل تالاسمی و بیماری گلبولهای داسی شکل)

در موارد فوق باید از آزمایش قند ناشتا، تست تحمل گلوکز خوراکی یا فروکتوزآمین برای غربالگری و تشخیص دیابت استفاده شود.

آزمایش HbA1c برای نظارت بر کنترل دیابت

از آزمایش HbA1c برای نظارت بر کنترل طولانی مدت قند خون در افراد مبتلا به دیابت استفاده می شود. هدف کنترل دیابت و نگهداری مقدار قند خون تا حد امکان نزدیک به قند خون طبیعی است. این موضوع سبب می شود که عوارض افزایش قند خون طولانی مدت به حداقل برسد. این عوارض شامل کلیوی، قلبی عروقی، چشم و عصب ها می باشد.

مطلب پیشنهادی: آزمایش خون چیست؟

برعکس نتیجه آزمایش قند خون که فقط مقدار قند خون را در لحظه خونگیری نشان می دهد، آزمایش HbA1c معدل قند خون را در 2 تا 3 ماه گذشته نشان می دهد و فرد بیمار و هم پزشک معالج میزان کنترل و مناسب بودن و نیاز به تغییر این آزمایش به بیماری که تازه تشخیص دیابت داده شده کمک می کند تا متوجه شود دیابت کنترل نشده آنها در 2 تا 3 ماه گذشته در چه وضعیتی بوده است. آزمایش تا زمان کنترل مناسب در این افراد تکرار می شود.

چه زمانی باید تست HbA1c انجام دهیم؟

1- غربالگری و تشخیص

آزمایش HbA1c بعنوان بخشی از چک آپ سلامتی یا زمانی که فرد به علت علائم کلاسیک افزایش گلوکز مثل موارد زیر مشکوک به دیابت باشد.

• تشنگی و پر نوشی
• افزایش ادرار
• خستگی
• تاری دید
• کندی بهبود زخم

مطلب پیشنهادی: بهترین زمان آزمایش خون (ناشتا و بدون ناشتایی)

2- بالغین چاق و دارای ریسک های خاص

آزمایش HbA1c در بالغین چاق و دارای ریسک های زیر نیز درخواست می شود.

• فعالیت بدنی کم
• داشتن وابستگان درجه 1 دیابتیک
• داشتن فشار خون (در رابطه با آزمایش فشار خون بیشتر بخوانید.)
• داشتن پانل چربی غیر طبیعی (HDL کلسترول کم و تری گلیسرید زیاد)
• خانمهای دارای سندرم تخمدان پلی کیستیک
• سابقه بیماری های قلبی و عروقی ( در رابطه با آزمایش تشخیص بیماری های قلبی بیشتر بخوانید.)
• سایر مواردی که با مقاومت به انسولین همراه هستند.

مطلب پیشنهادی: آزمایش های تشخیص دیابت با تفسیر کامل نتایج

آیا آزمایش HbA1c نیاز به ناشتایی دارد؟

خیر. این آزمایش نیازی به ناشتا بودن ندارد و در هر زمانی از روز قابل انجام است.

مطلب پیشنهادی: آزمایش چربی خون

تفسیر نتایج آزمایش HbA1c

نتایج آزمایش شما همراه با نتایج سایر آزمایش های شما در همان فرم نتایج نمایش داده خواهد شد. برای هر آزمایش، ستون ها یا خطوط جداگانه ای را مشاهده خواهید کرد.

HbA1c در حال حاضر معمولاً با دو مجموعه واحد گزارش می شود. این واحدها عبارتند از، واحدهای درصد (NGSP) که برای مدتی مورد استفاده قرار گرفته‌اند و واحدهای جدید در سیستم بین‌المللی واحدها (SI) به صورت میلی‌مول بر مول (mmol/mol) که گاهی اوقات به عنوان واحدهای IFCC شناخته می‌شوند. برای تبدیل نتایج واحدهای درصد به واحدهای SI، می‌توان از معادله زیر استفاده کرد:

HbA1c (mmol/mol) = 10.93 x HbA1c (% units) – 23.5

عوامل تاثیرگذار در نتیجه جواب آزمایش HbA1C

عوامل متعددی می‌توانند باعث بروز نتایج کاذب A1C در آزمایش خون شوند، از جمله:

• نارسایی کلیه، بیماری کبد یا کم خونی شدید (در رابطه با آزمایش کلیه، آزمایش کبد و آزمایش کم خونی بیشتر بخوانید.)
• نوع کمتر رایج هموگلوبین که ممکن است در مردمان با تبار آفریقایی، مدیترانه‌ای، یا آسیای جنوب شرقی و افراد مبتلا به اختلالات خونی خاص (مانند کم خونی داسی شکل یا تالاسمی) دیده شود
• برخی داروها مانند داروهای HIV (در رابطه با آزمایش STD بیشتر بخوانید.)
• مصرف مواد مخدر
• از دست دادن خون یا اهدای خون

چه شرایطی می تواند بر نتایج HBA1c تأثیر بگذارد؟

• انواع غیرطبیعی هموگلوبین، به عنوان مثال اگر از بیماری سلول های داسی شکل رنج می برید، می‌تواند بر سطوح HbA1c تأثیر بگذارد. نتایج دقیق را می توان با استفاده از یک روش جایگزین برای اندازه گیری HbA1c به دست آورد.
• کم خونی می تواند باعث کاهش سطح HbA1c شود، به دلیل تخریب بیش از حد گلبول های قرمز خون (همولیز) یا خونریزی شدید، و نتیجه آزمایش ممکن است به طور کاذب پایین گزارش شود.
• کمبود آهن – به تازگی یک تزریق خون و درمان اریتروپویتین ممکن است بر اندازه گیری های HbA1c شما تأثیر بگذارد.
• بارداری و بیماری مزمن کلیه نیز می تواند بر روی نتیجه آزمایش تأثیر بگذارد.

مطلب پیشنهادی: آژمایش بارداری

چرا آزمایش قند خون و A1C متفاوت است؟

آزمایش HbA1c و قند خون کاملا مختلف اما وابسته به هم می باشند. آزمایش A1c معدل قند در طول زمان می باشد ولی آزمایش قند خون نشانگر میزان قند خون در زمان دادن نمونه می باشد. مقدار قند خون در طول روز تغییر می کند و بعضی مواقع بالا و پایین می رود. آزمایش A1c نشانگر وضعیت طبیعی قند خون در طول 2 تا 3 ماه گذشته می باشد در صورتیکه مقدار قند خون روزانه پایدار باشد (خوب یا بد) هم A1c و هم قند خون آن را نشان خواهد داد. باید توجه داشت که تغییر A1c زمان می خواهد و کنترل خوب قند خون در عرض سه هفته تغییر قابل توجهی در آن ایجاد نخواهد کرد.

اهداف درمانی:

• هدف کلی کمتر از 7% (53 میلی مول بر مول) است. اگر دیابت دارید و HbA1c شما کمتر از هدف 7% است (همچنین گزارش شده به عنوان 53 میلی مول بر مول)، به احتمال زیاد دیابت شما به خوبی تحت کنترل است.
• اگر HbA1c شما بیشتر از 7% (53 میلی مول بر مول) شود، شما در معرض خطر ابتلا به عوارض بلند مدت مانند بیماری چشم، بیماری کلیوی یا آسیب عصبی و احتمالاً حمله قلبی و سکته مغزی قرار دارید.

بازه های نرمال نتایح آزمایش HbA1c

نتایج شما با بازه های مرجع مقایسه می شود (گاهی اوقات محدوده طبیعی نامیده می شود).

• بازه های مرجع، محدوده ای از نتایج مورد انتظار در افراد سالم هستند.
• هنگام مقایسه با آن ها، نتایج شما ممکن است در خارج از این محدوده قرار گیرند، بالا یا پایین علامت‌گذاری شوند.
• بسیاری از بازه های مرجع بین آزمایشگاه‌ها متفاوت است، بنابراین تنها مواردی که در بیشتر آزمایشگاه‌ها استاندارد یا هماهنگ شده هستند در این مقاله آورده شده اند.

اگر نتایج شما به‌عنوان بالا یا پایین علامت‌گذاری شده باشد، لزوماً به این معنی نیست که حتماً مشکلی وجود دارد. آن بستگی به شرایط شخصی شما دارد. نتایج شما باید توسط پزشک تان تفسیر شود.