آزمایش ESR چیست؟ تفسیر نتایج ESR در آزمایش خون

مقدمه: آزمایش خون ESR (سرعت رسوب گلبول قرمز) برای تشخیص التهاب یا عفونت در بدن بسیار مفید است. این می تواند به تایید یک سرماخوردگی معمولی، عفونت باکتریایی یا یک بیماری التهابی مانند آرتریت یا پانکراتیت کمک کند. این آزمایش سرعت جدایی بین گلبول های قرمز و پلاسما (جزء مایع خون) را هنگامی که خون تحت نیروی جاذبه قرار می گیرد، اندازه گیری می کند. اگر یک فرآیند التهابی در جریان باشد، جدایی بین این دو سریع‌تر خواهد بود، زیرا التهاب منجر به تشکیل پروتئین‌هایی می‌شود که ضخامت خون را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود که خون سریع‌تر چکه کند. ESR زمانی که بیش از 15 میلی متر در مردان و بیش از 20 میلی متر در زنان باشد، بالا در نظر گرفته می شود. آزمایش ESR یک تست بسیار حساس است زیرا می تواند به راحتی التهاب را تشخیص دهد، اما اختصاصی نیست یعنی نشان دهنده نوع التهاب، محل وجود یا شدت التهاب نیست. بنابراین، سطح ESR باید توسط پزشک در مقایسه با آزمایشات آزمایشگاهی و معاینه فیزیکی ارزیابی شود.

آزمایش ESR چیست؟

آزمایش ESR میزان رسوب گلبول های قرمز را اندازه گیری می کند، یعنی سرعت نشستن گلبول های قرمز خون در انتهای نمونه خون. پزشکان نمی توانند از نتایج آزمایش برای تشخیص یک بیماری خاص استفاده کنند زیرا بسیاری از شرایط سلامتی مختلف می توانند باعث بالا یا پایین شدن ESR شوند.

پزشکان آزمایش ESR را یک آزمایش غیر اختصاصی می نامند، زیرا فقط وجود یا عدم وجود فعالیت التهابی در بدن را تأیید می کند. پزشکان معمولاً از سایر آزمایش‌های آزمایشگاهی، یافته‌های بالینی و سابقه سلامتی فرد در کنار نتایج آزمایش ESR برای تشخیص استفاده می‌کنند.

التهاب معمولاً در نتیجه شرایط پزشکی زمینه‌ای مانند عفونت، سرطان یا یک بیماری خودایمنی در بدن رخ می‌دهد. در رابطه با آزمایش سرطان بیشتر بخوانید.

پزشکان همچنین از تست ESR برای نظارت بر چگونگی پیشرفت یا پاسخ به درمان، مانند موارد زیر استفاده می‌کنند.

• آرتریت روماتوئید، یک بیماری خود ایمنی که باعث التهاب در مفاصل می شود (در رابطه با آزمایش روماتیسم مفصلی بیشتر بخوانید.)
• آرتریت تمپورال، نوعی التهاب عروق خونی
• پلی میالژی روماتیکا، یک عارضه آرتریت تمپورال
• واسکولیت سیستمیک، التهاب پوشش رگ های خونی

نحوه انجام آزمایش ESR

تست ESR میزان ته نشین شدن گلبول های قرمز در یک نمونه خون را اندازه گیری می کند. این فرآیند ته نشینی را رسوب گذاری می نامند.

پزشک مقدار کمی خون از ورید فرد می گیرد و آن را به آزمایشگاه می فرستد. در آنجا، تکنسین‌های آزمایشگاه خون را به یک لوله آزمایش عمودی منتقل می‌کنند که گلبول‌های قرمز خون به آرامی در انتهای آن قرار می‌گیرند. یک مایع شفاف و مایل به زرد در بالای آن باقی خواهد ماند که پلاسمای خون است.

نتیجه آزمایش به مقدار پلاسما در بالای لوله پس از 1 ساعت بستگی دارد. اندازه گیری بر حسب میلی متر در ساعت (mm/hr) خواهد بود.

گلبول های قرمز خون در افراد مبتلا به بیماری های التهابی با سرعت بیشتری ته نشین می شوند. این شرایط باعث ایجاد یک فرآیند التهابی در بدن می شود که منجر به افزایش تعداد پروتئین ها در خون می شود. این افزایش باعث می شود که گلبول های قرمز به هم چسبیده و سریعتر ته نشین شوند.

افرادی که گلبول‌های قرمز خونشان سریع‌تر ته نشین می‌شوند، مقادیر ESR بالایی دارند، که به پزشکان نشان می‌دهد که ممکن است یک وضعیت پزشکی وجود داشته باشد. در رابطه با آزمایش خون بیشتر بخوانید.

کاربردهای آزمایش ESR

تست ESR برای تشخیص وجود التهاب یا عفونت در بدن استفاده می شود. نتایج می تواند تأیید کند:

1. سطح ESR بالا

شرایط زیادی وجود دارد که می تواند منجر به افزایش سطح ESR شود، مانند عفونت ویروسی یا باکتریایی (مانند سینوزیت، ورم لوزه، ذات الریه، UTI یا اسهال). این تست همچنین برای ارزیابی و نظارت بر تکامل برخی از بیماری ها مانند:

• پلیمیالژیا روماتیکا که یک بیماری التهابی عضلانی است
• آرتریت تمپورال که یک بیماری التهابی عروق خونی است
• آرتریت روماتوئید که یک بیماری التهابی مفصل است
• واسکولیت که یک بیماری التهابی دیواره عروق است
• استئومیلیت، که یک عفونت استخوانی است
• سل، یک بیماری عفونی (در رابطه بیماری سل بیشتر بخوانید.)
• سرطان

علاوه بر این، سطوح ESR می تواند با هر شرایطی که رقت یا ترکیب خون را تغییر دهد تحت تأثیر قرار گیرد. برخی از نمونه ها عبارتند از بارداری، دیابت، چاقی، نارسایی قلبی، نارسایی کلیه، اعتیاد به الکل، مشکلات تیروئید یا کم خونی.

مطلب پیشنهادی: تیروئیدیت چیست؟

2. سطح ESR پایین

کاهش سطح ESR به طور کلی نشان دهنده هیچ گونه ناهنجاری نیست. با این حال، شرایطی وجود دارد که می تواند ESR را به طور غیر طبیعی پایین نگه دارد، که ممکن است تشخیص التهاب یا عفونت را به تاخیر بیندازد. برخی از این شرایط عبارتند از:

• پلی سیتمی که افزایش گلبول های قرمز خون است
• لکوپنی سورا، که افزایش گلبول های سفید خون است
• مصرف کورتیکواستروئید
• هیپوفیبرینوژنمی که یک اختلال لخته شدن خون است
• اسفروسیتوز ارثی که نوعی کم خونی است که از طریق ژنتیک منتقل می شود

بنابراین، یک پزشک باید همیشه نتایج ESR را در کنار معاینه فیزیکی و سایر آزمایش‌های آزمایشگاهی تفسیر کند، زیرا ممکن است نتایج همیشه با نحوه ارائه بیمار سازگار نباشد. زمانی که به دنبال شرایط خاص تری مانند عفونت است، پزشک باید آزمایش های خاص تری مانند آزمایش CRP را تجویز کند.

تفسیر نتایج آزمایش ESR

نتیجه آزمایش ESR مقدار پلاسما باقی مانده در بالای لوله آزمایش پس از 1 ساعت است.

این آزمایش مختص یک بیماری خاص نیست، به این معنی که پزشکان باید از نتایج در کنار سایر اطلاعات بالینی برای تشخیص دقیق و تعیین اینکه آیا فرد به بیماری مبتلا است یا خیر، استفاده کنند.

محدوده مرجع طبیعی برای نتایج ESR حدود 1-13 میلی متر در ساعت برای مردان و 1-20 میلی متر در ساعت برای زنان است. این مقادیر نیز می تواند بسته به سن فرد متفاوت باشد. افرادی که نتایج ESR خارج از محدوده استاندارد دارند ممکن است یک بیماری پزشکی داشته باشند.

سطوح پایین ESR

افرادی که دارای مقادیر ESR پایین هستند ممکن است دارای موارد زیر باشند:

• کم خونی داسی شکل، وضعیتی که بر شکل گلبول های قرمز تأثیر می گذارد. در رابطه با آزمایش کم خونی بیشتر بخوانید.
• لوسمی، سرطان سلول خونی در رابطه با سرطان خون بیشتر بخوانید.
• تعداد گلبول های قرمز خون بالا
• نارسایی احتقانی قلب
• سطوح پایین پروتئین فیبرینوژن در خون
• هیپر ویسکوزیته، افزایش ضخامت خون
• تعداد گلبول های سفید بسیار بالا
• نتایج نسبتاً افزایش یافته است
• کم خونی ممکن است دلیل افزایش متوسط سطح ESR باشد.
• ESR نسبتاً بالا ممکن است همیشه نشان دهنده یک وضعیت سلامتی نباشد.

با این حال، ممکن است افرادی که مقدار ESR آنها کمی بالا است یکی از شرایط زیر را داشته باشند:

• روماتیسم مفصلی
• کم خونی، کاهش تعداد گلبول های قرمز
• بیماری تیرویید (در رابطه با بیماری های تیروئید بیشتر بخوانید.)
• بیماری کلیوی (در رابطه با بیماری کلیوی بیشتر بخوانید.)
• ناهنجاری های گلبول قرمز، مانند ماکروسیتوز
• برخی از انواع سرطان، مانند لنفوم
• سل، نوعی عفونت ریه
• یک عفونت استخوانی
• یک عفونت قلبی (در رابطه با آزمایش بیماری های قلبی بیشتر بخوانید.)
• یک عفونت سیستمیک

در رابطه با آزمایش تیروئید و آزمایش کلیه بیشتر بخوانید.

سطوح بالا ESR

یک مقدار ESR بسیار بالا، که بالای 100 میلی متر در ساعت است، ممکن است یکی از این شرایط را نشان دهد:

• مولتیپل میلوما، سرطان سلول های پلاسما
• ماکروگلوبولینمی والدنستروم، یک سرطان گلبول سفید
• آرتریت تمپورال یا پلی میالژی روماتیکا
• واسکولیت حساسیت مفرط، واکنشی به یک آلرژن که منجر به التهاب عروق خونی می شود

پزشکان معمولاً نتیجه آزمایش ESR را با سایر نتایج آزمایش مقایسه می‌کنند تا تشخیص مشکوک را تأیید کنند. آنها همچنین علائم و نشانه هایی را که فرد تجربه می کند و سابقه پزشکی شخصی و خانوادگی او را در نظر می گیرند.

ریسک آزمایش ESR

آزمایش ESR ساده و سریع است و تنها چند دقیقه طول می کشد تا کامل شود. این روش بسیار ایمن است و خطرات کمی دارد.

افرادی که این آزمایش را انجام می دهند ممکن است وقتی سوزن وارد رگ دست می شود احساس سوزش خفیفی کنند. برخی از افراد ممکن است در جایی که سوزن پوست را سوراخ می کند خونریزی کمی داشته باشند و برخی دیگر ممکن است به طور موقت احساس ضعف یا سرگیجه کنند.

پس از انجام آزمایش، افراد ممکن است کبودی کوچکی در محل سوراخ ایجاد کنند یا درد خفیفی در دست تجربه کنند که می‌تواند چند روز طول بکشد. در افراد حساس تر، این کبودی ممکن است به هماتوم تبدیل شود.

چشم انداز

مصرف داروهای ضد بارداری خوراکی ممکن است باعث ایجاد سطوح غیر طبیعی ESR شود. در رابطه با ازمایش بارداری بیشتر بخوانید.

افراد با مقادیر غیرطبیعی ESR ممکن است همیشه یک بیماری پزشکی نداشته باشند که نیاز به درمان داشته باشد. سطوح کمی بالاتر نیز می تواند به دلیل بارداری، قاعدگی یا افزایش سن رخ دهد.

افرادی که از داروهای خاصی مانند داروهای ضد بارداری خوراکی، کورتیزون، آسپرین و ویتامین A استفاده می کنند نیز ممکن است نتایج آزمایش غیرعادی داشته باشند. در رابطه با آزمایش ویتامین A بیشتر بخوانید.

در مواردی که یک علت غیرپزشکی یا شرایط پزشکی زمینه‌ای ممکن است بر نتیجه آزمایش تأثیر بگذارد، پزشکان معمولاً آزمایش دوم ESR و انواع دیگر آزمایش را برای کمک به تشخیص تجویز می‌کنند.

اگر پزشک به این نتیجه برسد که فردی واقعاً دارای یک وضعیت پزشکی است، احتمالاً یک درمان خاص برای این بیماری را تجویز می کند. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آنتی بیوتیک، جایی که عفونت وجود دارد
• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ناپروکسن، دیکلوفناک و سلکوکسیب
• داروهای کورتیکواستروئیدی، مانند متیل پردنیزولون و دگزامتازون
• NSAID ها و کورتیکواستروئیدها داروهایی هستند که التهاب را درمان می کنند.

نتیجه گیری
نتیجه آزمایش ESR خارج از محدوده طبیعی لزوماً دلیلی برای نگرانی نیست. برخی از دلایل غیرپزشکی نتایج غیرطبیعی وجود دارد. اگرچه پزشکان نمی توانند یک بیماری خاص را با آزمایش ESR تشخیص دهند، اما نتیجه می تواند مشخص کند که آیا التهاب در بدن وجود دارد یا خیر. اگر آزمایش نشان دهد که ممکن است مشکلی وجود داشته باشد، پزشکان باید آزمایش‌های بیشتری را درخواست کنند و اطلاعات بالینی بیشتری را برای تشخیص دقیق دریافت کنند.