سرطان خون (لوسمی): تشخیص، انواع، علائم و درمان

مقدمه: لوسمی گروهی از سرطان های خون است که بر سلول های خونی بدن، به ویژه گلبول های سفید خون تأثیر می گذارد. لوسمی زمانی ایجاد می شود که گلبول های سفید آنطور که باید رشد نکنند. پزشکان سرطان خون را اغلب در افراد بالای 55 سال تشخیص می دهند. اما این سرطان شایع ترین سرطان در کودکان زیر 15 سال نیز می باشد. هر سال، پزشکان حدود 60000 نفر را در ایالات متحده به سرطان خون تشخیص می دهند. در این مطلب به بررسی کامل سرطان خون خواهیم پرداخت.

سرطان خون چیست؟

لوسمی یک سرطان خون است که در اثر افزایش تعداد گلبول های سفید خون در بدن شما ایجاد می شود. لوسمی گلبول‌های سفید خون، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌هایی را که بدن شما برای سلامتی نیاز دارد، از بین می‌برد. گلبول های سفید اضافی به درستی کار نمی کنند.

درواقع لوسمی ها سرطان های گلبول های سفید خون هستند که از مغز استخوان شروع می شوند. لوسمی ها به دو صورت گروه بندی می شوند: 1- نوع گلبول سفید تحت تأثیر – لنفوئید یا میلوئید. و 2- با چه سرعتی بیماری ایجاد می شود و بدتر می شود.

لوسمی حاد به طور ناگهانی ظاهر می شود و به سرعت رشد می کند در حالی که لوسمی مزمن به تدریج ظاهر می شود و به کندی طی ماه ها تا سال ها ایجاد می شود. این اطلاعات به چهار نوع لوسمی اشاره دارد. لوسمی حاد لنفوبلاستیک (ALL)، لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)، لوسمی میلوئید حاد (AML) و لوسمی میلوئید مزمن (CML).

تخمین زده می شود که در سال 2023 بیش از 5200 نفر مبتلا به سرطان خون تشخیص داده شدند. میانگین سنی در هنگام تشخیص 65 سال است.

مطالعه بیشتر: آزمایش سرطان

انواع سرطان خون

هر نوع و زیرگروه به سلول های خونی آسیب دیده و سرعت رشد سلول های سرطانی بستگی دارد.

در لوسمی حاد سلول ها خیلی سریع رشد می کنند. لوسمی مزمن کندتر رشد می کند و پیشرفت آن بیشتر طول می کشد.

پزشکان از آزمایشات سرطان خون برای تشخیص نوع لوسمی و برنامه ریزی بهترین درمان برای شما استفاده می کنند.

در ادامه با چهار نوع شایع سرطان خون آشنا شوید.

لوسمی لنفوسیتی حاد (ALL)

لنفوسیت ها گلبول های سفید نابالغی هستند که به بدن شما در مبارزه با عفونت ها و سرطان کمک می کنند. ALL زمانی شروع می شود که تعداد زیادی از آنها در مغز استخوان تشکیل شود.

لنفوسیت های B سلول هایی هستند که آنتی بادی می سازند. لنفوسیت های T سلول هایی هستند که به تنظیم سیستم ایمنی شما کمک می کنند.

ALL در کودکان و بزرگسالان بالای 50 سال شایع تر است.

می تواند به موارد زیر گسترش یابد:

• مغز.
• کبد.
• گره های لنفاوی.
• ستون فقرات.
• طحال.

لوسمی میلوئید حاد (AML)

AML شایع ترین نوع لوسمی حاد در بزرگسالان است.

در مغز استخوان، اغلب در گلبول های سفید خون به نام میلوبلاست شروع می شود. اما AML همچنین می تواند بر گلبول های قرمز و پلاکت ها تأثیر بگذارد.

با افزایش سلول های غیر طبیعی، سلول های سالم در مغز استخوان و خون را تحت تاثیر قرار می دهند.

سلول های سرطانی می توانند به سرعت به سایر قسمت های بدن پخش شوند، از جمله:

• سیستم عصبی مرکزی.
• کبد.
• گره های لنفاوی.

لوسمی لنفوسیتی مزمن (CLL)

CLL شایع ترین نوع لوسمی مزمن در بزرگسالان است.

زمانی اتفاق می‌افتد که مغز استخوان لنفوسیت‌های بیشتری از آنچه باید بسازد. این سلول ها سرطانی می شوند و به طور طبیعی کار نمی کنند.

با افزایش تعداد سلول های سرطانی، سلول های خونی سالم را از انجام وظیفه خود باز می دارند.

CLL بیشتر در بزرگسالان در میانسالی و بالاتر رخ می دهد.

بر اساس نوع فرعی CLL، سرطان ممکن است آهسته یا سریع پیشرفت کند.

لوسمی میلوئیدی مزمن (CML)

CML کمتر از انواع دیگر رایج است.

حدود 15 درصد از لوسمی ها CML هستند و بزرگسالان را بیشتر از کودکان مبتلا می کند. میانگین سن تشخیص CML حدود 64 سال است.

CML زمانی شکل می گیرد که یک تغییر ژنتیکی در سلول های میلوئیدی رخ دهد. این تغییر سلول های آسیب دیده را به سلول های سرطانی تبدیل می کند که تکثیر می شوند.

سلول های سرطانی در مغز استخوان و خون انباشته می شوند و سلول های سالم را از بین می برند.

گاهی اوقات، CML می تواند به لوسمی حاد تبدیل شود که درمان آن سخت است.

لوسمی های کمتر شایع

برخی از انواع سرطان خون کمتر شایع هستند، مانند:

• لوسمی سلول مویی. سرطانی با رشد آهسته که در گلبول‌های سفید خاصی (لنفوسیت‌های B) شکل می‌گیرد و باعث رشد غیرقابل کنترل آنها می‌شود.
• لوسمی لنفوسیتی گرانول بزرگ (LGL). یک سرطان خون که باعث می شود گلبول های سفید خاصی (لنفوسیت ها) بزرگ شوند و دانه دانه به نظر برسند. لوسمی های LGL می توانند به آرامی یا سریع رشد کنند.
• لوسمی پرولنفوسیتی (PLL). یک سرطان خون نادر و تهاجمی که بر سلول های B یا سلول های T بدن تأثیر می گذارد.

عوامل خطر ابتلا به سرطان خون چیست؟

در کنار سابقه خانوادگی سرطان خون، عوامل دیگری که می توانند خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند عبارتند از:

• قرار گرفتن در معرض بنزن، یک ماده شیمیایی مورد استفاده در برخی صنایع.
• قرار گرفتن در معرض تابش در سطوح بالا، مانند در طول درمان سرطان یا در محل کار.
• سیگار کشیدن.

مطالعه بیشتر: آزمایش ژنتیک

علائم سرطان خون

بسیاری از افراد مبتلا به لوسمی هیچ علامتی ندارند. علائم در ابتدا خفیف هستند و به آرامی بدتر می شوند.

علائم اصلی عبارتند از:

• خستگی و/یا کم خونی (رنگ پریده، ضعف و تنگی نفس)
• عفونت های مکرر (زخم دهان، گلودرد، تب، تعریق، سرفه، دفع مکرر ادرار همراه با سوزش، بریدگی ها و خراش های عفونی و جای جوش)
• افزایش کبودی و خونریزی

سایر علائم کمتر رایج عبارتند از:

• درد استخوان
• لثه های متورم و حساس
• بثورات پوستی
• سردرد
• مشکلات بینایی
• استفراغ
• غدد لنفاوی بزرگ شده
• طحال بزرگ شده که ممکن است باعث درد یا ناراحتی شود
• درد قفسه سینه.

علل سرطان خون

علت لوسمی حاد ناشناخته است، اما عواملی که برخی از افراد را در معرض خطر بالاتر قرار می دهند عبارتند از:

• قرار گرفتن در معرض تشعشعات شدید
• قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی مانند بنزن
• ویروس هایی مانند ویروس لوسمی سلول T انسانی.

اکثر افراد مبتلا به لوسمی میلوئیدی مزمن دارای یک کروموزوم غیر طبیعی به نام کروموزوم فیلادلفیا هستند. همچنین با قرار گرفتن در معرض سطوح بالایی از تشعشعات مرتبط است.

نحوه تشخیص سرطان خون

اگر پزشک شما مشکوک باشد که شما ممکن است نوعی سرطان خون داشته باشید، یک یا چند مورد از آزمایشات زیر را برای کمک به تشخیص و تعیین نوع لوسمی انجام خواهید داد:

آزمایشات خون

آزمایش خون اولیه نشان می‌دهد که آیا سلول‌های لوسمی در خون وجود دارند یا سطح سلول‌های خونی با آنچه در یک فرد سالم انتظار می‌رود متفاوت است.

در رابطه با آزمایش CBC بیشتر بخوانید.

بیوپسی مغز استخوان

مقدار کمی از مغز استخوان با استفاده از یک سوزن بلند از استخوان لگن خارج می شود. از آنجایی که این روش می تواند ناراحت کننده و حتی دردناک باشد، از یک بی حس کننده موضعی برای بی حس کردن ناحیه استفاده می شود و ممکن است مقداری مسکن به شما داده شود. معمولاً برای کودکان بیهوشی عمومی انجام می شود.

اشعه ایکس قفسه سینه

رادیوگرافی قفسه سینه برای بررسی قلب و ریه ها و بررسی اینکه آیا غدد لنفاوی بزرگ شده در قفسه سینه وجود دارد یا خیر گرفته می شود.

پونکسیون کمری

این آزمایش نشان می‌دهد که آیا سلول‌های سرطان خون به مایع اطراف ستون فقرات شما رسیده است یا خیر.

مایعات با یک سوزن نازک از فضای بین استخوان ها در قسمت پایین کمر خارج می شود. این چند دقیقه طول می کشد، اما از آنجایی که ممکن است ناراحت کننده باشد، پزشک شما از یک بی حس کننده موضعی برای بی حس کردن ناحیه استفاده می کند.

پس از تشخیص سرطان خون

پس از تشخیص لوسمی، تجربه طیفی از احساسات مانند اضطراب، پریشانی، عدم اطمینان، غم و سردرگمی طبیعی است. در عین حال تصمیمات درمانی نیز باید اتخاذ شود.

پزشک شما باید گزینه های مختلف درمانی از جمله نتایج احتمالی، بازه زمانی، عوارض جانبی بالقوه و خطرات و فواید را با شما در میان بگذارد. این به شما بستگی دارد که چقدر می خواهید در تصمیم گیری های مربوط به درمان خود مشارکت داشته باشید، بنابراین اطلاعات مورد نیاز خود را دریافت کنید.

درمان سرطان خون

درمان بستگی به نوع لوسمی دارد. لوسمی های حاد به سرعت ایجاد می شوند و نیاز به درمان فوری دارند، معمولاً ظرف 24 ساعت پس از تشخیص.

تعیین مرحله لوسمی

اشعه ایکس قفسه سینه، سی تی اسکن و پونکسیون کمر مشخص می کند که آیا لوسمی گسترش یافته است یا خیر. همچنین ممکن است از آنالیز سیتوژنتیک برای بررسی تغییرات کروموزومی استفاده شود.

برای لوسمی میلوئید حاد و لوسمی لنفوبلاستیک حاد هیچ سیستم مرحله بندی استانداردی وجود ندارد. این بیماری به عنوان درمان نشده، در حال بهبودی یا عود کننده توصیف می شود.

مرحله بندی لوسمی لنفوسیتی مزمن در استرالیا به طور کلی از سیستم Binet استفاده می کند. سه مرحله وجود دارد:

• مرحله A – تعداد زیادی گلبول سفید اما کمتر از سه ناحیه بزرگ شده بافت لنفاوی
• مرحله B – تعداد زیاد گلبول های سفید و سه یا بیشتر ناحیه بزرگ شده بافت لنفاوی
• مرحله C – تعداد زیاد گلبول های سفید خون با تعداد کم گلبول های قرمز و / یا پلاکت و طحال یا غدد لنفاوی بزرگ شده

گزینه های درمانی رایج

گزینه های درمانی رایج عبارتند از:

لوسمی لنفوبلاستیک حاد

• شیمی درمانی
• پیوند سلول های بنیادی خون محیطی و مغز استخوان
• پرتودرمانی به سر
• استروئید درمانی

لوسمی میلوئید حاد

• شیمی درمانی
• پیوند سلول های بنیادی خون محیطی و مغز استخوان
• پرتودرمانی به سر

لوسمی لنفوسیتی مزمن

• نظارت فعال
• پرتو درمانی
• شیمی درمانی (شیمی درمانی با پیوند سلول های بنیادی در آزمایشات بالینی در حال آزمایش است)
• جراحی (برداشتن طحال).

لوسمی میلوئیدی مزمن

• درمان مهاری تیروزین کیناز
• شیمی درمانی
• درمان بیولوژیکی
• شیمی درمانی با دوز بالا با پیوند سلول های بنیادی
• تزریق لنفوسیت اهدایی
• جراحی (برداشتن طحال).

مراقبت تسکینی

در برخی موارد لوسمی، تیم پزشکی شما ممکن است در مورد مراقبت تسکینی با شما صحبت کند. هدف مراقبت تسکینی بهبود کیفیت زندگی شما با کاهش علائم سرطان است.

درمان تسکینی علاوه بر کند کردن گسترش لوسمی، می‌تواند درد را تسکین دهد و به مدیریت سایر علائم کمک کند. درمان ممکن است شامل رادیوتراپی، شیمی درمانی یا سایر درمان های دارویی باشد.

مدیریت عوارض جانبی

درمان سرطان خون و حتی خود سرطان می تواند عوارض جانبی ایجاد کند. انواع و شدت هر گونه عوارض جانبی که ممکن است تجربه کنید به نوع درمان شما بستگی دارد و ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.

داروهای شیمی‌درمانی بر سلول‌های سرطانی تأثیر می‌گذارند، اما بر سلول‌های سالم با تقسیم سریع نیز تأثیر می‌گذارند. این می تواند عوارض جانبی مانند خستگی، ریزش مو و حالت تهوع ایجاد کند. عوارض جانبی بسته به داروهای تجویز شده متفاوت خواهد بود، اما بیشتر آنها موقتی هستند و راه هایی برای کاهش یا پیشگیری از آنها وجود دارد.

در زیر به برخی از عوارض جانبی که ممکن است تجربه کنید اشاره شده است.

خونریزی شدید یا کبودی آسان

شیمی درمانی می تواند تعداد پلاکت ها را در خون کاهش دهد (ترومبوسیتوپنی) به این معنی که شما راحت تر کبود می شوید و خونریزی می کنید. در حالی که پلاکت ها پایین است، به زنانی که عادت ماهانه هستند، داروهایی برای توقف پریودهای ماهانه داده می شود. در برخی موارد پزشک ممکن است تزریق پلاکت را توصیه کند.

خطر عفونت

ترکیبی از داروهای شیمی درمانی و همچنین لوسمی، سطح گلبول های سفید خون را کاهش می دهد. این نوتروپنی نامیده می شود و می تواند خطر ابتلا به عفونت هایی مانند سرماخوردگی یا بریدگی های عفونی را افزایش دهد.

احساس خستگی

سطح گلبول قرمز ممکن است کاهش یابد. به این حالت کم خونی می گویند و باعث می شود که شما احساس تنگی نفس و خستگی کنید. این را می توان با تزریق خون درمان کرد، اما برخی از افراد ممکن است هفته ها یا ماه ها پس از درمان سرطان احساس خستگی کنند. ورزش می تواند به کاهش خستگی و بهبود خلق و خوی شما کمک کند.

احساس بیماری یا استفراغ

شیمی درمانی می تواند باعث ایجاد احساس بیماری (تهوع) یا حتی استفراغ شود. همه افراد در طول درمان و پس از درمان احساس بیماری نمی کنند، اما اغلب بهترین راه برای مدیریت حالت تهوع، جلوگیری از شروع آن است. داروی ضد تهوع (ضد استفراغ) به اکثر افراد کمک می کند، اگرچه ممکن است یافتن داروی مناسب زمان بر باشد.

ریزش مو

ریزش مو یکی از عوارض جانبی رایج شیمی درمانی است و همچنین می تواند از عوارض پرتودرمانی باشد. این به این دلیل است که هر درمانی که روی سلول‌های سرطانی در حال رشد تأثیر بگذارد، می‌تواند روی سلول‌های سریع‌رشد مانند ریشه مو نیز تأثیر بگذارد. قبل از شروع درمان، در مورد احتمال ریزش مو و سطحی که می توانید انتظار داشته باشید، با پزشک خود صحبت کنید.

در رابطه با آزمایش ریزش مو بیشتر بخوانید.

شما ممکن است تمام عوارض جانبی فوق را نداشته باشید یا اصلاً نداشته باشید و عوارض جانبی دیگری مانند تغییر در عادات روده، مشکلات دهان، عوارض عصبی و عضلانی (نوروپاتی محیطی) یا تغییر در تفکر و حافظه وجود دارد. مهم است که با تیم مراقبت های بهداشتی خود در مورد تغییراتی که در طول درمان و بعد از آن تجربه می کنید صحبت کنید.

تیم درمان سرطان خون

بسته به نوع درمان شما، تیم درمانی شما ممکن است متشکل از تعدادی متخصص سلامت مختلف باشد، مانند:

• GP (پزشک عمومی) – از سلامت عمومی شما مراقبت می کند و با متخصصان خود برای هماهنگی درمان همکاری می کند.
• هماتولوژیست – متخصص در تشخیص و درمان بیماری های خون و سیستم لنفاوی.
• انکولوژیست پرتو – درمان پرتودرمانی را تجویز و هماهنگ می کند.
• پرستار سرطان – به درمان کمک می کند و اطلاعات و پشتیبانی را در طول درمان شما ارائه می دهد.
• هماهنگ کنندگان مراقبت از سرطان – مراقبت شما را هماهنگ می کنند، با تیم چند رشته ای ارتباط برقرار می کنند و از شما و خانواده تان در طول درمان حمایت می کنند.
• سایر متخصصان بهداشتی متحد – مانند مددکاران اجتماعی، داروسازان و مشاوران.

غربالگری سرطان خون

در حال حاضر هیچ برنامه ملی غربالگری سرطان خون در استرالیا وجود ندارد.

پیشگیری از سرطان خون

هیچ اقدام اثبات شده ای برای پیشگیری از سرطان خون وجود ندارد.

پیش آگهی سرطان خون

پیش بینی دقیق دوره بیماری برای پزشک امکان پذیر نیست، زیرا به شرایط فردی هر فرد بستگی دارد. با این حال، پزشک ممکن است بر اساس نوع لوسمی، نتایج آزمایش، سرعت رشد تومور، و همچنین سن، آمادگی جسمانی و سابقه پزشکی، پیش آگهی، نتیجه احتمالی بیماری را به شما بدهد.

برای اکثر کودکان و بسیاری از بزرگسالانی که به بهبودی می‌رسند، سرطان خون ممکن است با پیوند سلول‌های بنیادی خون محیطی یا مغز استخوان و شیمی‌درمانی درمان شود.