آزمایش کراتینین چیست؟ + نحوه انجام و تفسیر نتایج

مقدمه:
کراتینین محصول جانبی یک ترکیب شیمیایی به نام کراتین است که به عضلات کمک می کند تا انرژی مورد نیاز خود را دریافت کنند. کراتینین به عنوان یک ماده زائد از خون توسط کلیه ها فیلتر شده و از طریق ادرار از بدن خارج می شود. آزمایش کراتینین میزان این ماده شیمیایی را در خون یا ادرار اندازه گیری می کند. سطح کراتینین می تواند نشانه ای از عملکرد کلیه ها باشد. ممکن است به تنهایی یا به عنوان بخشی از یک پانل آزمایش که شامل سایر ترکیبات موجود در ادرار یا خون است اندازه گیری شود.

آزمایش کراتینین چیست؟

تست کلیرانس کراتینین یک آزمایش قدیمی است که برای بررسی عملکرد کلیه استفاده می شود. این آزمایش به پزشک شما اجازه می‌دهد تا نمونه‌های ادرار و خون شما را بررسی کند تا ببیند چه مقدار از مواد زائد – کراتینین – توسط کلیه‌های شما فیلتر می‌شود. سطوح غیر طبیعی کراتینین در ادرار و خون شما می تواند به مشکلی مانند بیماری کلیوی اشاره کند.

آزمایش کلیرانس کراتینین که در دو بخش انجام می شود، شامل جمع آوری ادرار در یک دوره زمانی 24 ساعته و سپس گرفتن خون می شود. سپس این نمونه‌ها آزمایش می‌شوند تا ببینند چه مقدار کراتینین در طی 24 ساعت از طریق کلیه‌های شما فیلتر شده است. نتایج آزمایش در یک فرمول ریاضی استفاده می شود که ترخیص کالا از گمرک کراتینین شما را مشخص می کند. ترخیص کالا از گمرک کراتینین یکی از راه‌های تخمین میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR)، یا اینکه کلیه‌ها چقدر خون شما را فیلتر می‌کنند، است. GFR شماره اصلی است که توسط ارائه دهنده شما برای تعیین میزان عملکرد کلیه ها استفاده می شود.

آزمایش کلیرانس کراتینین دیگر اغلب استفاده نمی شود. تا حد زیادی با معادلات تخمینی (eGFR) با استفاده از سطوح کراتینین در خون جایگزین شده است – به این معنی که نیازی به جمع آوری ادرار 24 ساعته نیست.

هدف از انجام آزمایش کراتینین

استفاده اولیه از آزمایش کراتینین درک بهتر عملکرد کلیه ها است. اندازه گیری کراتینین می تواند برای غربالگری، تشخیص و/یا نظارت بر مشکلات کلیوی استفاده شود.

غربالگری سعی در شناسایی مشکلات سلامتی قبل از وجود هر گونه علائم یا نشانه دارد. اگر در معرض خطر بیشتر مشکلات کلیوی هستید، ممکن است از آزمایش کراتینین برای تشخیص زودهنگام مشکل استفاده شود. در رابطه با آزمایش کلیه بیشتر بخوانید.

تشخیص شامل آزمایش برای تعیین علت زمینه ای پس از ایجاد علائم است. کراتینین ممکن است برای کمک به تشخیص علائم مرتبط با مشکلات کلیوی، مانند تورم در پاها، تغییرات ادراری، از دست دادن اشتها و خستگی اندازه گیری شود. اندازه گیری کراتینین همچنین ممکن است در پانل آزمایشات برای علائم عمومی تر یا هنگام ارزیابی شما در اتاق اورژانس گنجانده شود.

مانیتورینگ نحوه پیگیری وضعیت شما توسط پزشکان در طول زمان است. اگر بیماری کلیوی دارید، آزمایش کراتینین می تواند چگونگی پیشرفت بیماری را توضیح دهد. در صورت تجویز داروهایی که می‌توانند بر کلیه‌ها تأثیر بگذارند، از آزمایش‌های عملکرد کلیه نیز می‌توان برای مشاهده عوارض جانبی احتمالی استفاده کرد.

در بسیاری از موارد، غربالگری، تشخیص و نظارت بر مشکلات کلیوی بیش از اندازه گیری کراتینین است. به عنوان مثال، کراتینین ممکن است برای محاسبه نرخ تخمینی فیلتراسیون گلومرولی (eGFR) آزمایش شود، که ارزیابی می کند که کلیه ها چگونه خون را به طور موثر فیلتر می کنند.

آزمایش کراتینین چه چیزی را اندازه گیری می کند؟

آزمایش کراتینین مقدار کل ماده کراتینین را در خون یا ادرار اندازه گیری می کند. کراتینین یک محصول جانبی زائد متابولیسم طبیعی کراتین است، ترکیبی که انرژی مورد نیاز عضلات بدن را تامین می کند. در این فرآیند مقداری کراتین به کراتینین تجزیه می شود.

برای پاکسازی این ماده زائد از بدن، کلیه ها کراتینین را از خون فیلتر کرده و دفع آن را از بدن در ادرار تسهیل می کنند.

آزمایش کراتینین سرم میزان کراتینین موجود در نمونه خون را اندازه گیری می کند و آزمایش کراتینین ادرار مقدار کل کراتینین را در تمام ادرار تولید شده در یک دوره 24 ساعته اندازه گیری می کند. این دو مقدار را می توان در تست کلیرانس کراتینین نیز مقایسه کرد. در رابطه با آزمایش خون بیشتر بخوانید.

کراتینین ممکن است به عنوان بخشی از آزمایشات دیگر اندازه گیری شود. به عنوان مثال، ممکن است به عنوان بخشی از پانل متابولیک پایه (BMP) یا پانل متابولیک جامع (CMP) گنجانده شود. این آزمایش ها به ارزیابی مصرف انرژی بدن، سطح الکترولیت ها و عملکرد کلیه کمک می کند.

چه زمانی باید این آزمایش را انجام دهیم؟

آزمایش کراتینین اغلب زمانی تجویز می شود که علائم فعال، علائم یا سابقه سلامت کلی شما منعکس کننده افزایش خطر مشکلات کلیوی باشد.

اگر علائمی دارید که می تواند ناشی از یک مشکل اساسی باشد که بر کلیه های شما تأثیر می گذارد، آزمایش کراتینین ممکن است بخشی از فرآیند تشخیصی باشد.

اما اگر علائمی ندارید، پزشک ممکن است آزمایش کراتینین را برای غربالگری مشکلات کلیوی در صورت افزایش خطر ابتلا به بیماری کلیوی پیشنهاد کند. برخی از عوامل خطر بیماری کلیوی عبارتند از:

• دیابت
• سابقه خانوادگی مشکلات کلیوی
• فشار خون بالا

اگر دارویی مصرف می‌کنید که می‌تواند بر عملکرد کلیه تأثیر بگذارد، ممکن است آزمایش کراتینین دوره‌ای برای بررسی این عارضه جانبی دریافت کنید.

در رابطه با آزمایش قند خون و آزمایش فشار خون بیشتر بخوانید

اگر قرار است یک روش تصویربرداری سی تی (توموگرافی کامپیوتری) با کنتراست داخل وریدی انجام دهید، ابتدا باید آزمایش کراتینین برای ارزیابی عملکرد کلیه انجام شود.

آزمایش کراتینین همچنین می‌تواند سلامت کلیه‌های شما را کنترل کند، اگر قبلاً آزمایش عملکرد غیرطبیعی کلیه داشته‌اید یا قبلاً بیماری کلیوی تشخیص داده شده است.

اندازه گیری کراتینین ممکن است به عنوان بخشی از BMP یا CMP در طی یک معاینه بهداشتی منظم انجام شود. اگرچه شواهد کمی وجود دارد که مزایای این نوع غربالگری را در افراد سالم نشان دهد، برخی از پزشکان این پانل ها را در طول مراقبت های معمول از بیمار تجویز می کنند.

چگونه می توان آزمایش کراتینین انجام داد؟

آزمایشات کراتینین معمولاً توسط پزشک تجویز می شود. نمونه خون گرفته شده از ورید دست شما در مطب یا بیمارستان برای آزمایش خون کراتینین استفاده می شود. شما از ظروف مخصوصی برای جمع آوری ادرار در مدت 24 ساعت برای آزمایش کراتینین ادرار استفاده می کنید.

آیا می توان در خانه آزمایش داد؟

برخی از گزینه ها برای جمع آوری نمونه برای آزمایش کراتینین در خانه وجود دارد.

آزمایشات کراتینین ادرار با نمونه ادرار 24 ساعته انجام می شود، بنابراین اکثر آزمایشات کراتینین ادرار تجویز شده توسط پزشک نیاز به جمع آوری در خانه دارند.

برخی از کیت های تست خانگی شامل اندازه گیری کراتینین در چندین نمونه ادرار خشک شده است. این نمونه ها در خانه آنالیز نمی شوند، اما به آزمایشگاهی فرستاده می شوند که در آنجا کراتینین می تواند اندازه گیری شود.

برخی از نوارهای آزمایش ادرار موجود در بازار بر اساس سطح کراتینین تغییر رنگ می دهند. برای کراتینین ادرار، نمونه‌های آزمایشی که در مدت طولانی‌تری مانند جمع‌آوری ادرار 24 ساعته گرفته می‌شوند، عموماً دقیق‌تر از آزمایش یک نمونه ادرار نقطه‌ای جمع‌آوری‌شده تصادفی برای ارزیابی عملکرد کلیه در نظر گرفته می‌شوند.

کیت های آزمایش خون در خانه شامل کراتینین همراه با اندازه گیری های دیگر است. این آزمایش‌های خود نیازمند ارسال یک نمونه خون به آزمایشگاه برای تجزیه و تحلیل است.

هزینه آزمایش کراتینین چقدر است؟

چندین عامل مختلف می توانند هزینه مورد انتظار آزمایش کراتینین را تغییر دهند، از جمله:

• این که آیا این آزمایش از نمونه خون یا ادرار استفاده می کند
  این که آیا آزمایش کراتینین را به تنهایی اندازه گیری می کند یا با سایر مواد
• جایی که تست انجام می شود
• این که آیا شما دارای پوشش بیمه درمانی هستید

کل هزینه ممکن است شامل هزینه های جداگانه برای بازدید از دفتر، هزینه های فلبوتومی یا تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی باشد. اگر آزمایش توسط پزشک تجویز شود، بیمه درمانی ممکن است این هزینه ها را پوشش دهد، اما با شرکت بیمه خود صحبت کنید تا در مورد هزینه هایی مانند فرانشیز یا پرداخت کسر، برای آزمایش کراتینین مطلع شوید.

نحوه انجام آزمایش کراتینین

کراتینین را می توان در خون یا ادرار اندازه گیری کرد. آزمایش خون به طور معمول در مطب پزشکی یا بیمارستان انجام می شود و شامل یک روش معمول برای برداشتن نمونه خون از ورید بازو است.

برای آزمایش ادرار، ظروف یا کیسه هایی در اختیار شما قرار می گیرد تا تمام ادراری را که در یک دوره 24 ساعته تولید می کنید جمع آوری کنید. مگر اینکه در بیمارستان باشید، این نیاز به جمع آوری نمونه در خانه دارد که به آزمایشگاه آورده شود.

اگرچه کمتر رایج است، برخی از کیت های تست خانگی برای آزمایش کراتینین در خون یا ادرار بدون نیاز به مراجعه به مطب یا آزمایشگاه در دسترس هستند.

قبل از آزمایش

برای آزمایش کراتینین خون یا ادرار، پیروی از دستورالعمل های قبل از آزمایش ارائه شده توسط پزشک بسیار مهم است.

اگر فقط برای کراتینین آزمایش می‌شوید، معمولاً لازم نیست از قبل ناشتا باشید. با این حال، ممکن است لازم باشد حدود 24 ساعت قبل از آزمایش از خوردن گوشت خودداری کنید زیرا این می تواند بر سطح کراتینین شما تأثیر بگذارد. اگر کراتینین در پانل آزمایش می شود، ممکن است به شما گفته شود که 8 تا 12 ساعت قبل از آزمایش ناشتا باشید.

برخی از داروها و مکمل ها می توانند سطح کراتینین را تغییر دهند، بنابراین پزشک ممکن است برنامه دارویی شما را قبل از آزمایش کراتینین تنظیم کند. قبل از انجام آزمایش کراتینین، تمام نسخه ها، داروهای بدون نسخه و مکمل های غذایی که مصرف می کنید را با پزشک خود مرور کنید.

برای جمع آوری ادرار 24 ساعته، دستورالعمل ها را با پزشک یا پرستار خود به دقت بررسی کنید. در حالی که این مجموعه می تواند ناخوشایند باشد، گرفتن دقیق نمونه ادرار در این دوره کامل برای به دست آوردن نتایج دقیق مهم است.

برای آزمایش خون در خانه، دستورالعمل های ارائه شده را با دقت نگاه کنید و هر مرحله از آماده سازی آزمایش مورد نیاز را طی کنید.

در طول آزمایش

در صورت انجام آزمایش کراتینین خون، از دست شما نمونه خون گرفته می شود. برای افزایش جریان خون در رگ‌های شما، پرستار یا تکنسین، کش را دور قسمت بالای بازوی شما می‌بندد. آنها از یک دستمال مرطوب ضد عفونی کننده برای تمیز کردن پوست نزدیک ورید استفاده می کنند و یک سوزن را در رگ فرو می کنند.

این نوع آزمایش خون معمولا در عرض چند دقیقه تمام می شود. در حالی که ممکن است نیش یا درد وجود داشته باشد، معمولاً به سرعت از بین می رود.

برای آزمایش کراتینین ادرار، باید تمام ادراری را که در یک دوره 24 ساعته تولید می کنید جمع آوری کنید. اغلب، ظروف مخصوص به شما ارائه می شود. در روز اول آزمایش معمولاً از خواب بیدار می شوید و در توالت ادرار می کنید. پس از آن، تمام ادرار خود را در آن روز و اولین ادرار خود را در صبح روز بعد جمع آوری می کنید. همچنین ممکن است لازم باشد در مورد ساعاتی از روز که ادرار می کنید یادداشت برداری کنید.

اگر در خانه آزمایش خون انجام می دهید، با استفاده از یک سوزن بسیار کوچک که در کیت آزمایش موجود است، یک قطره خون از نوک انگشت خود دریافت خواهید کرد. شما آن قطره خون را روی یک نوار کاغذ آزمایش قرار می دهید و سپس نمونه را بسته بندی می کنید تا به آزمایشگاه پست شود.

بعد از آزمایش

پس از آزمایش کراتینین خون، بانداژی روی محل وارد شده سوزن در رگ قرار می‌گیرد تا از خونریزی جلوگیری شود. در آن مرحله، معمولاً می توانید به فعالیت های عادی بازگردید. مقداری درد یا کبودی ممکن است بوجود بیاید اما معمولا طولانی مدت نیست.

پس از اتمام جمع آوری ادرار 24 ساعته برای آزمایش کراتینین، نباید هیچ گونه عوارض جانبی یا محدودیت دیگری داشته باشید.

برای آزمایش خونی که در خانه با نیش انگشت انجام می شود، معمولاً هیچ درد پایدار یا مشکلات دیگری نخواهید داشت. اگر بعد از اتمام آزمایش خونریزی همچنان ادامه داشته باشد، می توان از بانداژ روی نوک انگشت خود استفاده کرد.

نتایج آزمایش کراتینین

دریافت نتایج آزمایش کراتینین

نتایج آزمایش کراتینین خون یا ادرار معمولاً ظرف چند روز کاری پس از انجام آزمایش در دسترس است. ممکن است یک تماس یا ایمیل از پزشکتان درباره نتایج، یا یک گزارش آزمایش از طریق پست یا آنلاین دریافت کنید.

برای کیت های تست خانگی که نیاز به ارسال نمونه خون شما به آزمایشگاه دارند، ممکن است چند روز بیشتر طول بکشد تا نتایج در دسترس قرار گیرند. با این تست ها، شما معمولاً از طریق یک اپلیکیشن گوشی یا وب سایت به گزارش تست دسترسی پیدا می کنید.

تفسیر نتایج آزمایش خون کراتینین

آزمایش کراتینین به طور کلی برای ارزیابی عملکرد کلیه استفاده می شود. در شرایط عادی، سطح کراتینین ثابت است و منعکس کننده فعالیت معمول ماهیچه ها و فیلتر کردن و حذف کراتینین از جریان خون است.

هیچ محدوده مرجع واحدی برای همه آزمایشات کراتینین یا برای همه افراد وجود ندارد. اندازه‌گیری‌ها می‌تواند بین آزمایشگاه‌ها متفاوت باشد، بنابراین مهم است که به گزارش آزمایش خود با دقت نگاه کنید تا محدوده مرجع ذکر شده برای آزمایشگاهی که آزمایش شما را انجام داده است را ببینید.

محدوده مرجع کراتینین همچنین به اندازه گیری آن در خون یا ادرار بستگی دارد. هیئت پزشکی داخلی آمریکا محدوده های مرجع زیر را برای کراتینین خون و ادرار فهرست می کند:

• خون: 0.7 تا 1.3 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) برای مردان و 0.5 تا 1.1 میلی گرم در دسی لیتر برای زنان.
• ادرار: 15-25 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن (mg/kg) در 24 ساعت.

هنگامی که سطح کراتینین به سطوح غیر طبیعی افزایش می یابد، ممکن است نشانه ای از این باشد که کلیه ها به درستی خون را فیلتر نمی کنند. سطح کراتینین ممکن است برای محاسبه eGFR شما، که عملکرد فیلتراسیون کلیه را ارزیابی می کند، استفاده شود.

افزایش کراتینین همچنین می تواند با کم آبی بدن، بیماری هایی که باعث مشکلات عضلانی می شوند و برخی از عوارض در دوران بارداری مرتبط باشد.

اگر سطح کراتینین کمتر از حد انتظار باشد، ممکن است نشانه ای از سوء تغذیه یا شرایطی باشد که باعث کاهش توده عضلانی می شود.

سطح نرمال کراتینین سلامت کلیه را تضمین نمی کند. نارسایی متوسط کلیه ممکن است باعث افزایش کراتینین به سطوح غیر طبیعی نشود، بنابراین آزمایشات کراتینین ممکن است برخی از موارد بیماری کلیوی اولیه را شناسایی نکند.

تعدادی از عوامل فردی مانند سن، رژیم غذایی و توده عضلانی می‌توانند بر سطح کراتینین تأثیر بگذارند، بنابراین مهم است که به خاطر داشته باشید آزمایش شما باید با کمک پزشک در زمینه شرایط خاص شما تفسیر شود. این تفسیر همچنین به دلیل درخواست آزمایش و داشتن علائمی نیز بستگی دارد. گاهی اوقات ممکن است پزشک برای ارزیابی عملکرد کلیه یک بیمار خاص از آزمایش دیگری (مانند سیستاتین C) استفاده کند.

هنگامی که کراتینین در تست های پانل اندازه گیری می شود، ممکن است در ارتباط با سایر یافته های آزمایش تفسیر شود. به عنوان مثال، مقدار کراتینین نسبت به نیتروژن اوره خون (BUN)، یکی دیگر از مواد زائد، ممکن است اطلاعات مفیدی در مورد علت مشکلات کلیوی برای پزشک ارائه دهد.

برای کمک به درک نتیجه آزمایش کراتینین خود، می توانید برخی از سوالات زیر را هنگام صحبت با پزشک خود مطرح کنید:

• محدوده مرجع برای آزمایشگاهی که آزمایش من را انجام داد چقدر بود؟
• سطح کراتینین من چقدر بود؟ طبیعی بود یا غیر طبیعی؟
• آیا عوامل فردی وجود دارد که ممکن است بر صحت یا معنای آزمایش کراتینین من تأثیر بگذارد؟
• آیا در حال حاضر باید آزمایش عملکرد کلیه دیگری انجام دهم یا در آینده؟
• آیا آزمایشات بعدی دیگری وجود دارد که توصیه کنید؟ چرا و چرا نه؟

علائم مرتبط با سطح بالای کراتینین چیست؟

علائم اختلال عملکرد کلیه (نارسایی کلیه) بسیار متفاوت است. آنها معمولاً با سطح کراتینین در خون ارتباط ندارند.

برخی از افراد ممکن است یک یافته تصادفی از بیماری کلیوی شدید و کراتینین بالا در کار معمول خون بدون داشتن هیچ علامتی داشته باشند.
در برخی دیگر، بسته به علت مشکل، علائم مختلفی از نارسایی کلیه ممکن است وجود داشته باشد از جمله:

• احساس کم آبی،
• خستگی،
• از دست دادن اشتها،
• بیخوابی،
• ادرار بیش از حد یا کمتر از حد معمول،
• تورم (ادم)
• تنگی نفس،
• سردرگمی، یا
• بسیاری از علائم غیر اختصاصی دیگر (به عنوان مثال، تهوع، استفراغ، نوروپاتی و خشکی پوست).

چه چیزی باعث افزایش (بالا رفتن) سطح کراتینین در خون می شود؟

هر شرایطی که عملکرد کلیه ها را مختل کند احتمالا سطح کراتینین خون را افزایش می دهد. تشخیص اینکه آیا فرآیندی که منجر به اختلال عملکرد کلیه می شود (نارسایی کلیه، آزوتمی) طولانی است یا اخیر مهم است. ارتفاعات اخیر ممکن است راحت تر درمان و معکوس شوند.

شایع ترین علل بیماری طولانی مدت (مزمن) کلیه در بزرگسالان می باشد

• فشار خون بالا و
• دیابت.

علل دیگر افزایش سطح کراتینین خون عبارتند از:

• برخی از داروها (به عنوان مثال، سایمتیدین [Bactrim]) گاهی اوقات می توانند باعث افزایش غیرطبیعی سطح کراتینین شوند.
• کراتینین سرم نیز می تواند به طور موقت پس از مصرف مقدار زیادی گوشت در رژیم غذایی افزایش یابد. بنابراین، گاهی اوقات تغذیه می تواند در اندازه گیری کراتینین نقش داشته باشد.
• عفونت های کلیه، رابدومیولیز (تجزیه غیرطبیعی ماهیچه ها) و انسداد مجاری ادراری نیز ممکن است سطح کراتینین را افزایش دهند.

چه کسانی سطح کراتینین خون پایین یا بالا دارند؟

• جوانان عضلانی یا میانسال ممکن است کراتینین خونشان بیشتر از حد معمول برای جمعیت عمومی باشد.
• افراد مسن ممکن است کراتینین خونشان کمتر از حد معمول باشد. نوزادان بسته به رشد عضلانی، سطوح طبیعی حدود 0.2 یا بیشتر دارند.
• در افراد مبتلا به سوء تغذیه، کاهش وزن شدید و بیماری های طولانی مدت، توده عضلانی به مرور زمان کاهش می یابد و بنابراین، سطح کراتینین آنها ممکن است کمتر از حد انتظار برای سن آنها باشد.