بیماری سل + انواع، علائم، علل و درمان

مقدمه:
سل یک عفونت باکتریایی است که به عنوان سل نیز شناخته می شود. در صورت عدم درمان می تواند کشنده باشد. بیماری سل اغلب بر ریه های شما تأثیر می گذارد، اما می تواند سایر اندام ها مانند مغز را نیز تحت تأثیر قرار دهد. سل (TB) یک بیماری جدی است که عمدتاً ریه ها را درگیر می کند. میکروب هایی که باعث بیماری سل می شوند نوعی باکتری هستند. سل می تواند زمانی گسترش یابد که فرد مبتلا به این بیماری سرفه، عطسه یا آواز بخواند. این می تواند قطرات ریز همراه با میکروب ها را در هوا قرار دهد. سپس فرد دیگری می تواند در قطرات نفس بکشد و میکروب ها وارد ریه ها می شوند.

سل به راحتی در جاهایی که افراد در شلوغی جمع می شوند یا در شرایط شلوغ زندگی می کنند گسترش می یابد. افراد مبتلا به HIV/AIDS و سایر افراد با سیستم ایمنی ضعیف نسبت به افراد دارای سیستم ایمنی معمولی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سل هستند. داروهایی به نام آنتی بیوتیک می توانند سل را درمان کنند. اما برخی از اشکال باکتری دیگر به خوبی به درمان ها پاسخ نمی دهند.

بیماری سل چیست؟

سل یک بیماری عفونی است که می تواند باعث عفونت در ریه ها یا سایر بافت ها شود. معمولاً ریه های شما را تحت تأثیر قرار می دهد، اما می تواند سایر اندام ها مانند ستون فقرات، مغز یا کلیه ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد. کلمه “سل” از یک کلمه لاتین برای “ندول” یا چیزی که بیرون می آید می آید.

سل نیز به عنوان سل شناخته می شود. همه کسانی که به سل مبتلا می شوند بیمار نمی شوند، اما اگر بیمار شوید باید تحت درمان قرار بگیرید.

اگر به این باکتری آلوده شده اید، اما علائمی ندارید، به سل غیرفعال یا عفونت سل نهفته (همچنین سل نهفته) مبتلا هستید. ممکن است به نظر برسد که سل از بین رفته است، اما در داخل بدن شما خوابیده است.

اگر آلوده هستید، علائمی دارید و مسری هستید، به بیماری سل فعال مبتلا هستید.

سه مرحله سل عبارتند از:

• عفونت اولیه
• عفونت نهفته سل
• بیماری سل فعال

عفونت سل پنهان یا فعال نیز می تواند به دارو مقاوم باشد، به این معنی که برخی از داروها علیه باکتری ها عمل نمی کنند.

علائم بیماری سل

سل نهفته علائمی ندارد. یک آزمایش پوست یا خون می تواند تشخیص دهد که آیا آن را دارید یا خیر.

علائم سل فعال در ریه ها عبارتند از:

• سرفه ای که بیش از 3 هفته طول بکشد
• درد قفسه سینه
• سرفه کردن خون
• همیشه احساس خستگی می کنید
• عرق شبانه
• لرز
• تب
• از دست دادن اشتها
• کاهش وزن

هنگامی که سل در خارج از ریه ها قرار دارد، ممکن است همین علائم همراه با درد در نزدیکی ناحیه ای که عفونی شده است را داشته باشید.

علائم سل ممکن است در نوجوانان، کودکان و نوزادان متفاوت به نظر برسد. علائم نوجوانان مشابه علائم بزرگسالان است. کودکان 1-12 ساله ممکن است کاهش وزن و تب داشته باشند که از بین نمی رود.

نوزادان ممکن است:

• غیر فعال باشید یا به آرامی حرکت کنید
• در ناحیه نرم سرشان برآمدگی داشته باشد
• خیلی دمدمی مزاج باش
• پرتاب کنید یا در تغذیه مشکل دارید

اگر شما یا فرزندتان هر یک از این علائم را دارید، برای انجام آزمایش به پزشک مراجعه کنید. اگر درد قفسه سینه دارید فوراً کمک پزشکی بگیرید.

علل ابتلا به بیماری سل

باکتری سل درست مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا از طریق هوا پخش می شود. تنها در صورتی می توانید به سل مبتلا شوید که با افراد مبتلا به آن در تماس باشید.

وقتی فردی که مبتلا به سل است سرفه می کند، عطسه می کند، صحبت می کند، می خندد یا آواز می خواند، قطرات ریز حاوی میکروب را ترشح می کند. اگر این میکروب ها را تنفس کنید، ممکن است به این بیماری مبتلا شوید. به همین دلیل است که افرادی که سل فعال در ریه یا گلو دارند بیشتر احتمال دارد دیگران را آلوده کنند. اگر سل را در سایر نواحی بدن خود داشته باشید، معمولاً نمی توانید آن را گسترش دهید.

ابتلا به سل آسان نیست. شما به احتمال زیاد آن را از همکاران، دوستان یا اعضای خانواده دریافت خواهید کرد که زمان زیادی را با آنها در داخل خانه می گذرانید.

میکروب های سل روی سطوح رشد نمی کنند. شما نمی توانید آن را از:

• دست دادن
• بوس کردن
• اشتراک غذا یا نوشیدنی
• به اشتراک گذاشتن ملحفه، حوله یا مسواک
• توالت فرنگی

عوامل خطر ابتلا به سل

اگر:

• یک دوست، همکار یا یکی از اعضای خانواده سل فعال دارد.
• شما در منطقه ای زندگی می کنید یا به منطقه ای سفر کرده اید که سل شایع است، مانند روسیه، آفریقا، اروپای شرقی، آسیا، آمریکای لاتین و کارائیب.
• شما بخشی از گروهی هستید که احتمال شیوع سل در آن بیشتر است، یا با فردی کار می کنید یا زندگی می کنیدکه سل دارد. این شامل افراد بدون خانه، افراد مبتلا به HIV، کسانی که در زندان هستند و کسانی که مواد مخدر تزریق می کنند می شود.
• شما در بیمارستان یا خانه سالمندان کار می کنید یا زندگی می کنید.
• شما یک کارمند مراقبت های بهداشتی برای بیماران در معرض خطر بالای سل هستید.
• سیگاری هستید.

در صورت داشتن موارد زیر در معرض خطر ابتلا به سل فعال هستید:

• HIV یا ایدز
• دیابت
• بیماری کلیوی جدی
• سرطان سر یا گردن
• وزن کم بدن و تغذیه نامناسب

در رابطه با آزمایش بیماری های مقاربتی ، آزمایش قند خون و آزمایش کلیه بیشتر بخوانید.

یا در شرایط زیر:

• درمان های سرطان مانند شیمی درمانی
• داروهای پیوند اعضا
• داروهای خاصی برای درمان آرتریت روماتوئید، بیماری کرون و پسوریازیس

نوزادان و کودکان خردسال در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سل فعال هستند زیرا سیستم ایمنی آنها به طور کامل شکل نگرفته است. کودکان زیر 5 سال، نوجوانان و جوانان 15 تا 25 ساله و بزرگسالان 65 سال و بالاتر بیشتر در معرض ابتلا به سل فعال هستند.

در رابطه با آزمایش روماتیسم مفصلی بیشتر بخوانید.

بیماری سل چقدر جدی است؟

اگر سل را درمان نکنید می تواند کشنده باشد. بیش از 1.5 میلیون نفر در سراسر جهان در سال 2021 بر اثر سل جان خود را از دست دادند. این بیماری دومین بیماری عفونی کشنده (پس از کووید-19) و سیزدهمین علت مرگ و میر در جهان است.

اما سل قابل درمان است. سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که درمان سل بین سال های 2000 تا 2021 جان 74 میلیون نفر را نجات داده است.

تشخیص بیماری سل

برای جستجوی سل، پزشک شما ممکن است با یک معاینه فیزیکی که شامل گوش دادن به ریه ها و جستجوی غدد لنفاوی متورم است شروع کند.

اگر پزشکان شک کنند که مبتلا به بیماری سل هستید، می توانند آزمایش سل را سفارش دهند.

آزمایش سل

دو آزمایش رایج برای سل وجود دارد:

• آزمایش پوستی سل این به عنوان تست پوستی توبرکولین مانتو نیز شناخته می شود. یک تکنسین مقدار کمی مایع را به پوست زیر بازوی شما تزریق می کند. بعد از 2-3 روز، آنها تورم بازوی شما را بررسی می کنند. ممکن است این آزمایش را بیش از یک بار انجام دهید.
• آزمایش خون سل. این آزمایش‌ها که به آن‌ها سنجش رهاسازی اینترفرون گاما (IGRAs) نیز گفته می‌شود، پاسخ را هنگامی که پروتئین‌های سل با مقدار کمی از خون شما مخلوط می‌شوند، اندازه‌گیری می‌کنند.

در رابطه با آزمایش خون بیشتر بخوانید.

نتایج آزمایش سل

اگر نتایج آزمایش پوست شما مثبت باشد، به احتمال زیاد باکتری سل دارید. اما شما همچنین می توانید یک مثبت کاذب دریافت کنید. اگر واکسن سل به نام Bacillus Calmette-Guerin (BCG) دریافت کرده اید، آزمایش می تواند نشان دهد که شما به سل مبتلا هستید در حالی که واقعاً ندارید. شما همچنین می توانید یک منفی کاذب دریافت کنید و یعنی نتیجه اعلام کند واقعاً به سل مبتلا نیستید، درصورتیکه عفونت شما بسیار جدید است.

آزمایش های پوستی و خونی نمی توانند نشان دهند که عفونت شما نهفته است یا فعال. برای پی بردن به آن، پزشک شما می تواند موارد زیر را انجام دهد:

• رادیوگرافی قفسه سینه یا سی تی اسکن برای بررسی تغییرات در ریه های شما
• آزمایش باسیل اسید فست (AFB) برای باکتری سل در خلط شما، مخاطی که هنگام سرفه بیرون می آید.

درمان بیماری سل

آیا سل درمانی دارد؟

اکثر موارد با آنتی بیوتیک درمان می شوند. اما زمان زیادی می برد. شما باید حداقل 6 تا 9 ماه دارو مصرف کنید.

سل چگونه درمان می شود؟

درمان شما به عفونت شما بستگی دارد.

اگر مبتلا به سل نهفته هستید، پزشک به شما دارویی برای از بین بردن باکتری ها می دهد تا عفونت فعال نشود. ممکن است ایزونیازید، ریفامپین یا ریفاپنتین را به تنهایی یا ترکیبی دریافت کنید. شما باید داروها را به مدت 3 ماه یا بیشتر مصرف کنید. در صورت مشاهده علائم سل فعال، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

ترکیبی از داروها نیز سل فعال را درمان می کند. رایج ترین آنها اتامبوتول، ایزونیازید، پیرازینامید و ریفامپین هستند. شما آنها را به مدت 6 تا 12 ماه مصرف خواهید کرد.
اگر مبتلا به سل مقاوم به دارو هستید، ممکن است پزشک یک یا چند داروی مختلف به شما بدهد. ممکن است مجبور شوید آنها را برای مدت طولانی تری، تا 30 ماه مصرف کنید، و می توانند عوارض جانبی بیشتری ایجاد کنند.

سل مقاوم به دارو

برخی از سویه های سل به آنتی بیوتیک ها مقاوم هستند. باکتری ها به دلیل تغییر در ساختار ژنتیکی خود به دارو مقاوم می شوند. که می تواند به طور تصادفی اتفاق بیفتد. اما زمانی که آنتی بیوتیک ها بیش از حد تجویز می شوند یا به طور نادرست استفاده می شوند، این روند را تسریع می کند.

هر نوع عفونتی که دارید، مهم است که تمام داروهای خود را تمام کنید، حتی زمانی که احساس بهتری دارید. اگر خیلی زود ترک کنید، ممکن است دارو تمام باکتری های سل را در بدن شما از بین نبرد. پایان درمان همچنین به جلوگیری از سویه های جدید باکتری های مقاوم به دارو کمک می کند.

عوارض جانبی داروی سل

مانند هر دارویی، داروهای سل می توانند عوارض جانبی داشته باشند. عوارض جانبی رایج ایزونیازید عبارتند از:

• بی حسی و گزگز در دست ها و پاها
• ناراحتی معده، حالت تهوع و استفراغ
• از دست دادن اشتها
• ضعف

عوارض جانبی اتامبوتول عبارتند از:

• لرز
• مفاصل دردناک یا متورم
• درد شکم، حالت تهوع و استفراغ
• از دست دادن اشتها
• سردرد
• گیجی
• مشکلات چشمی مانند درد و مشکلات بینایی

برخی از عوارض جانبی پیرازین آمید عبارتند از:

• کمبود انرژی
• تهوع و استفراغ
• از دست دادن اشتها
• درد عضلانی یا مفصلی

عوارض جانبی رایج ریفامپین عبارتند از:

• بثورات پوستی
• ناراحتی معده، حالت تهوع و استفراغ
• ادرار قهوه ای رنگ
• زردی پوست یا چشم (یرقان)
• اسهال
• از دست دادن اشتها
• پانکراس ملتهب

در رابطه با بیماری پانکراس بیشتر بخوانید.

عوارض سل

عفونت سل می تواند عوارضی مانند:

• آسیب مفصل
• آسیب ریه
• عفونت یا آسیب به استخوان ها، نخاع، مغز یا غدد لنفاوی شما
• مشکلات کبدی یا کلیوی
• التهاب بافت های اطراف قلب شما

پیشگیری از ابتلا به سل

برای کمک به جلوگیری از گسترش سل:

• اگر به مکانی سفر می‌کنید که سل شایع است، از گذراندن زمان زیادی در مکان‌های شلوغ با افراد بیمار خودداری کنید.
• اگر عفونت نهفته دارید، تمام داروهای خود را مصرف کنید تا فعال و مسری نشود.

اگر مبتلا به سل فعال هستید، باید در طول چند هفته اول درمان از دیگران در برابر عفونت محافظت کنید:

• ارتباط با افراد دیگر را محدود کنید. اگر با دیگران زندگی می کنید، در اتاقی جداگانه بخوابید و تا حد امکان خود را منزوی کنید.
• هنگام خنده، عطسه یا سرفه دهان خود را بپوشانید.
• زمانی که در اطراف افراد دیگر هستید از ماسک جراحی استفاده کنید.
• فضای خود را تهویه نگه دارید. در صورت امکان پنجره ها را باز کنید و از پنکه استفاده کنید. میکروب‌ها در مکان‌هایی که تهویه مناسبی ندارند راحت‌تر پخش می‌شوند.

واکسن سل

کودکان در کشورهایی که سل شایع است اغلب واکسن BCG را دریافت می کنند. این به طور گسترده در ایالات متحده استفاده نمی شود، و همیشه در برابر عفونت محافظت نمی کند. پزشکان آن را فقط برای کودکانی که دارای عفونت سل فعال با سویه‌ای بسیار مقاوم به دارو هستند یا نمی‌توانند آنتی‌بیوتیک مصرف کنند، توصیه می‌کنند.

جمع بندی

سل یک بیماری قدیمی است که هنوز هم سالانه میلیون ها نفر را در سراسر جهان می کشد. اما قابل درمان و پیشگیری است. اگر فکر می کنید ممکن است مبتلا به سل هستید، فوراً به پزشک خود مراجعه کنید. اگر شما مبتلا به سل تشخیص داده شده اید، اقداماتی را برای محافظت از دیگران انجام دهید و مطمئن شوید که درمان خود را کامل کرده اید.

سوالات متداول بیماری سل

بیماری سل چقدر جدی است؟

اکثر افراد مبتلا به باکتری سل بیمار نمی شوند. اما سل فعال می تواند بسیار جدی و حتی کشنده باشد، اگر درمان نشود. می تواند برای همیشه به ریه های شما آسیب برساند. اگر به سایر قسمت‌های بدن شما سرایت کند، می‌تواند عوارض کوتاه‌مدت یا طولانی‌مدتی در آنجا ایجاد کند.

آیا سل هرگز از بین می رود؟

در سرتاسر جهان، نزدیک به 9 مورد از هر 10 مورد سل و تقریباً نیمی از موارد سل مقاوم به دارو در نهایت درمان می شوند. در حالی که درمان می تواند چندین ماه طول بکشد، ممکن است در عرض چند هفته احساس بهتری داشته باشید.

سل چقدر مسری است؟

سل در مرحله فعال خود مسری است. اما معمولاً برای ابتلا به آن نیاز به تماس زیادی با فرد مبتلا دارید. این تنها از طریق قطرات موجود در هوایی که تنفس می کنید پخش می شود. بیشتر افرادی که در معرض سل قرار دارند می توانند با باکتری مبارزه کرده و از فعال شدن آن جلوگیری کنند.

آیا هنوز کسی به سل مبتلا می شود؟

در سال 2021، بیش از 10.5 میلیون نفر به این بیماری مبتلا شدند. بخش هایی از جهان با بیشترین موارد سل شامل آسیای جنوب شرقی، آفریقا و غرب اقیانوس آرام است.